Φέρες
Μια "διαχρονική" πόλη, που για αιώνες δεν ξέφυγε από τα δογματολογικά πλαίσια που επιβάλλει η Ορθόδοξη χριστιανική πίστη. Μια πόλη που στα άγια χώματά της αναπαύονται τα αυτοκρατορικά λείψανα της δυναστείας των Κομνηνών.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο ποταμός Έβρος – ο «αργυρορρύτης» – ήταν αναμφισβήτητα ο καταλυτικός παράγοντας για την ύπαρξη και την ανάπτυξη κοινωνιών γύρω από αυτόν. Στην ημιορεινή τοποθεσία των Κοίλων, λίγα χιλιόμετρα βόρεια των Φερών, τα επιφανειακά ευρήματα μαρτυρούν την ανθρώπινη παρουσία εδώ, ήδη από την Παλαιολιθική εποχή. Στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου ανήκουν οι βραχογραφίες, τα θεμέλια οικισμού και άλλα ευρήματα, δείγματα ενός πολιτισμού που εκτεινόταν από την οροσειρά της Ροδόπης μέχρι τις εκβολές του Έβρου.
Οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί χρονογράφοι, δεν παραλείπουν να μνημονεύσουν στο κείμενά τους την Βήρα και τον μεγαλοπρεπή ναό, που κοσμούσε όχι μόνο αυτή, αλλά και την ευρύτερη περιοχή του Δέλτα. Σχεδόν διακόσια χρόνια μετά την ίδρυση της Μονής, η Βήρα ερημώνεται και ο πληθυσμός της αποδεκατίζεται από τους βυζαντινούς εμφύλιους σπαραγμούς.
Το 1357 η περιοχή υποδουλώνεται στους Οθωμανούς Τούρκους. Η Βήρα υποβαθμίζεται στρατιωτικά, το Καθολικό της Παναγίας Κοσμοσώτειρας μετατρέπεται σε μουσουλμανικό τέμενος και η πόλη μετονομάζεται σταδιακά σε Φέρες. Η γεωγραφική της θέση όμως καθορίζει τον οικονομικό και πολιτικό της χαρακτήρα, και την αναδεικνύει σε βασικό εμπορικό και διοικητικό κέντρο της δυτικής όχθης του ποταμού Έβρου μέχρι τα μισά του περασμένου αιώνα.
Ο σημερινός ακριτικός Δήμος των Φερών είναι η πόλη – κληρονόμος της Βυζαντινής Βήρας με την εκκλησία της Παναγίας να παραμένει το ζωντανό μνημείο – σύμβολο της τέχνης και του πολιτισμού της Κωνσταντινούπολης και της Θράκης. Η ιστορική πορεία του τόπου απέδειξε την πολιτική ορθότητα της πρωτοβουλίας του Ισαάκιου Κομνηνού, να ιδρύσει εδώ το Μοναστήρι και τον οικισμό της Βήρας.
ΦΕΡΕΣ
Μια “διαχρονική” πόλη, που για αιώνες δεν ξέφυγε από τα δογματολογικά πλαίσια που επιβάλλει η Ορθόδοξη χριστιανική πίστη. Μια πόλη που στα άγια χώματά της αναπαύονται τα αυτοκρατορικά λείψανα της δυναστείας των Κομνηνών. Την 15η Αυγούστου 1994 ανακηρύχθηκε ως θρησκευτικό (προσκυνηματικό) κέντρο των απανταχού Θρακών. Η Παναγία Κοσμοσώτειρα Φερών, πέρα από λατρευτικό σύμβολο, έγινε το επίκεντρο όλου του Ορθόδοξου κόσμου και πυρήνας των ορθοδόξων συνεδρίων.
Το όνομα της πόλης
Από τους αρχαίους Έλληνες η περιοχή ονομάζεται Βηρός, που σημαίνει νερά, βάλτος. Άλλη εκδοχή, από τα βυρσοδεψεία που υπήρχαν στην περιοχή της Μεγάλης Βρύσης (ιστορικό μνημείο σήμερα).
Το 1150 ο Σεβαστοκράτορας του Βυζαντίου Ισαάκιος Κομνηνός σε ηλικία 50 ετών νιώθει την ανάγκη να αφοσιωθεί στο Θεό και ν’ αφήσει ένα έργο με πνευματικές προεκτάσεις. Του άρεσε ως τόπος το ύψωμα αυτό, που ήταν στραμμένο προς τη βασιλεύουσα. Στην κατοικημένη από παλαιολιθικούς χρόνους περιοχή (ευρήματα που ήρθαν στο φως), αποφασίζει να εγκατασταθεί. Αρχίζει αμέσως τις οικοδομικές εργασίες με ταλαντούχους τεχνίτες. Χτίζει ένα μεγαλόπρεπο ναό στα πρότυπα της Αγίας Σοφίας και τον ονομάζει “Ιερόν της Θεομήτρος”. Στη συνέχεια χτίζει ένα ολόκληρο μοναστηριακό συγκρότημα, που ονομάζεται Μονή της Βήρας.
Το 1372 η Βήρα πέφτει στα χέρια των Τούρκων. Αυτοί αδυνατούν να προφέρουν το Β (Βήρα) και αντ’ αυτού βάζουν το Φ (Φήρα), στη συνέχεια γίνεται Φέρα, Φέρες, Φερετζίκ (μικρή Φερέ). Από τον 13ο ως 18ο αιώνα, από τους βυζαντινούς και λατίνους ιστοριογράφους αναφέρεται ως Βήρα. Οι ξένοι την αναφέρουν ως Perftuentia de Vira=μικρή διοικητική ενότητα. Ο δε A. Viques Nel που επισκέπτεται την πόλη το 1868, στη φυσική και γεωλογική του περιγραφή την αναφέρει ως Βήρα και όχι Φερετζίκ ή Φέρες.
Σήμερα αποκαθίσταται η ιστορική αλήθεια. Ονομάζεται και πάλι όπως πριν ΒΗΡΑ και άρχισαν να φαίνονται τα σημάδια της μεγάλης ενότητας με τη ΒΗΡΑ ως κέντρο Ορθοδοξίας.