Φέρες
ΕΝΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙΗ πόλη που συνομολογήθηκε από Πανθρακικές εκπροσωπήσεις να γίνει το μητροπολιτικό κέντρο των απανταχού Θρακών, η εκκλησία της Παναγίας Κοσμοσώτειρας το θρησκευτικό και προσκυνηματικό κέντρο του Θρακικού Ελληνισμού και η Παναγιά της το λατρευτικό σύμβολο του ιστορικού Θρακικού λαού.
Η γεωστρατηγική θέση μιας περιοχής υπήρξε πάντα ο κινητήριος μοχλός της ιστορίας. Ο φυσικός πλούτος, οι επικοινωνιακές δυνατότητες, το ανάγλυφο, η φυσική αμυντική ικανότητα είναι αναμφισβήτητα παράγοντες γεωστρατηγικής υπεροχής
Στις εύφορες, εξάλλου, πεδιάδες των Δέλτα των ποταμών ο άνθρωπος δημιούργησε πανάρχαιες και ακμαίες οικιστικές και πολιτιστικές κοιτίδες.
Δεν είναι, λοιπόν τυχαίο πως στις παρυφές του Δέλτα Έβρου η ιστορία επιβεβαιώθηκε δύο φορές. Την πρώτη με τον αρχαίο Δορίσκο και την δεύτερη με τη βυζαντινή Βήρα, τις σημερινές Φέρες, όπου δεσπόζει μεγαλόπρεπα το καθολικό της αυτοκρατορικής μονής της Παναγίας Κοσμοσώτειρας.
Ανοιχτός από τη φύση του ο τόπος. Είναι στιγμές που το μάτι χορταίνει ορίζοντες, συγκλονίζεται απ’ τις πολύχρωμες πινελιές σ’ ένα εκστατικό καμβά, που δένει αρμονικά όλα τα στοιχεία της φύσης.
Τις κορυφογραμμές των ήμερων βουνών, τις εκβολές των ποταμών, την αφρογάλαζη θάλασσα, τα νησιά του θρακικού πελάγους και την απλωτή πεδιάδα του Δέλτα του ποταμού Έβρου, που αδιάκοπα δημιουργείται, αλλάζει και παραμορφώνεται εδώ και αιώνες. Μπροστά στο βάθος υψώνεται η ορεινή αλυσίδα των τουρκικών ορέων της Καμήλας. Δεξιά, προβάλλει η Αίνος, η κραταιά ποτέ βίγλα του Έβρου και του Θρακικού Πελάγους. Δεξιότερα, λικνίζεται το απόρθητο πλεούμενο, το όραμα της υψίκορμης Σαμοθράκης. Κοντύτερα ο μυθικός ποταμός της Θράκης, ο Έβρος, που υμνήθηκε όσο κανένας άλλος απ’ τη λαϊκή Μούσα, τους ποιητές και τους ιστοριογράφους. Δυτικά, εκεί που στραφταλίζει το πέλαγος και η ξηρά φιλιέται με τους αφρούς του, ξετυλίγονται τα εκκεντρικά δημιουργήματα της φύσης. Οι λίμνες και οι λιμνοθάλασσες, τα νησάκια, να συνθέτουν όλα μαζί το φυσικό μουσείο του υδροβιότοπου του Δέλτα Έβρου, με την πιο σπάνια φτερωτή πανίδα της Ευρωπαϊκής Ηπείρου.
Η καρποφόρα πεδιάδα, ασύλληπτη σε μέγεθος στους παλιούς χρόνους, παρείχε ανεξάντλητες διατροφικές και οικοτεχνικές πρώτες ύλες.
Ο ποταμός Έβρος, πλωτός μέχρι των αρχών του αιώνα μας, στάθηκε η αρτηρία ζωής που ένωσε τη θρακική ενδοχώρα με τις αιγαιοπελαγίτικες κοινωνίες και διοχέτευσε το θρακικό μόχθο στις μεσογειακές αγορές.
Η θέση είχε κι ένα χερσαίο προνόμιο. Τη διαπερνούσε η Εγνατία οδός που ένωνε τη Δύση με την Ανατολή. Απομεινάρια της βρίσκονται σήμερα κοντά στον αρχαίο Δορίσκο και στην πόλη των Φερών.
Η Εγνατία γεφύρωνε τον ποταμό Έβρο στη θέση του τελωνείου των Κήπων απ’ την εποχή του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Τραϊανό. Το σημείο αυτό στην ιστορική διαδρομή εξελίχθηκε σε μια πολύ σημαντική σκάλα για την ναυσιπλοΐα του ποταμού. Εδώ κοντά επί αιώνες ελιμενίζοντο μονάδες του Βυζαντινού στόλου, έτοιμες να πλήξουν πειρατικούς επιδρομείς στον ζωτικό χώρο του Β. Αιγαίου.
Τέλος, η περιοχή, όπως κι ολόκληρη η Θράκη, είχε το μοναδικό προνόμιο να βρίσκεται κοντά στη Βασιλεύουσα, να αποτελεί το σκληρό της περικάρπιο και να δέχεται την άμεση ακτινοβολία της. Η Θράκη, ως ενιαίος γεωγραφικός, ιστορικός και πολιτιστικός χώρος, υπήρξε το κέντρο του βυζαντινού και μεταβυζαντινού Ελληνισμού. Εδώ χτυπούσε η καρδιά του βυζαντίου, της μεγάλης Ελληνικής Αυτοκρατορίας. Εδώ το τρίγωνο, Δέλτα Έβρου, αρχαίος Δορίσκος και βυζαντινή Βήρα με το μνημείο της, όλα μέσα στα διοικητικά όρια των Φερών, προικίζει με ανεπανάληπτη προσφορά το φυσικό, πολιτιστικό και αρχαιολογικό πλούτο της μεγάλης γης του Ορφέα και του Δημόκριτου, που δυστυχώς δεν έχει μελετηθεί και αξιοποιηθεί όσο θα έπρεπε.
Το όνομα της πόλης
Από τους αρχαίους Έλληνες η περιοχή ονομάζεται Βηρός, που σημαίνει νερά, βάλτος. Άλλη εκδοχή, από τα βυρσοδεψεία που υπήρχαν στην περιοχή της Μεγάλης Βρύσης (ιστορικό μνημείο σήμερα).
